Inicjatywa lokalna alternatywą funduszu sołeckiego

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie dopuszcza możliwość realizacji zadań w formie współpracy jednostki samorządu terytorialnego z mieszkańcami, w celu wspólnego realizowania zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej. Wbrew pozorom taka współpraca nie jest nazbyt sformalizowana i jest przystępna dla każdego mieszkańca społeczności lokalnej.

Co raz bardziej powszechne jest zrzeszanie się nieformalnych grup mieszkańców m.in. w stowarzyszenia. Daje ono szersze możliwości pozyskiwania środków na realizację zadań oraz działalność statutową. Jednak nie wszędzie takie stowarzyszenie istnieje. Nie jest to przeszkodą, aby realizować zadania dzięki inicjatywie lokalnej. Wystarczy złożyć wniosek w gminie, powiecie lub województwie, w której mamy miejsce zamieszkania lub jest siedziba stowarzyszenia i spółdzielni socjalnej.

Nie wszystkie zadania mogą być realizowane w formie inicjatywy lokalnej. Ustawodawca zdecydował, że do takich zadań publicznych należą:
• budowa, rozbudowa lub remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego,
• działalność charytatywna oraz promocja i organizacja wolontariatu,
• podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej,
• działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego,
• działalność w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego,
• działalność w zakresie edukacji, oświaty i wychowania,
• wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej, turystyki i krajoznawstwa,
• działalność w zakresie ochrony przyrody (w tym zieleni w miastach i wsiach), ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego,
• działalność w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego.

Udział mieszkańców nie kończy się na wspólnym wyborze zadania oraz złożeniu wniosku do organu wykonawczego. Mogą oni współdziałać w realizacji takiego zadania i głównie w tym celu właśnie ta inicjatywa lokalna powstała.
Współudział może mieć formy pracy społecznej, świadczeń pieniężnych lub świadczeń rzeczowych. Najrzadziej spotykana forma współudziału to świadczenie pieniężne, które polega na wpłacie środków pieniężnych osoby fizycznej na rachunek bankowy gminy. Częściej współudział przejawia się w świadczeniach rzeczowych, które mogą mieć formę np. materiałów budowlanych, dokumentacji technicznej lub projektowej danego zadania. Najczęściej jednak to samorząd dostarcza rzeczy konieczne do wykonania inicjatywy lokalnej, zaś mieszkańcy lub wolontariusze organizacji pozarządowej wykonują prace w danym przedsięwzięciu.

Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie złożone wnioski zostają ocenione pozytywnie przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Szczegółowe kryteria oceny wniosków wcześniej muszą zostać określone przez organ stanowiący tej jednostki. Niemniej jednak do najważniejszych kryteriów oceny wniosków należą przede wszystkim wkład pracy społecznej w realizację inicjatywy lokalnej oraz celowość z punktu widzenia potrzeb danej społeczności lokalnej.
W przypadku uwzględnienia wniosku organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego zawiera na czas określony umowę o wykonanie inicjatywy lokalnej z wnioskodawcą. Umowa zawiera szczegółowe zobowiązania wnioskodawcy oraz samorządu, np. wysokość świadczenia pieniężnego czy formę świadczenia rzeczowego. Po tym obie strony umowy wspólnie opracowują dokumenty niezbędne do przeprowadzenia inicjatywy lokalnej, w tym m.in. harmonogram i kosztorys.

Trzeba podkreślić, że przy realizacji inicjatywy lokalnej samorząd nie przekazuje pieniędzy mieszkańcom czy organizacji pozarządowej. Jest możliwe świadczenie pieniężne po stronie samorządu (z zachowaniem przepisów prawa zamówień publicznych), jednak wcześniej musi mieć on zarezerwowane środki finansowe w swoim budżecie. Dlatego też warto zgłosić swoją inicjatywę lokalną przed ostatecznym uchwaleniem budżetu. Wówczas ma ona większą szansę na realizację.

Moim zdaniem warto w budżecie- również Ustrzyk Dolnych- zarezerować wcześniej kwotę na zadania realizowane w formie inicjatywy lokalnej. W ten sposób mniejszym nakładem finansowym będzie można zrealizować więcej zadań publicznych. Czy mieszkańcy sołectwa własnymi siłami np. nie wyremontowali by swojej świetlicy, gdyby otrzymali materiały budowlane? Myślę, że tak! Tylko trzeba im dać taką możliwość.